Erboğa (Centaurus) ve Kurt (Lupus) Takımyıldızları
Erboğa (Centaurus) Takımyıldızı:
Erboğa (Centaurus) Takımyıldızı Herkül Ailesine mensuptur. Güney yarımkürenin 3.çeyreğinde yer alır. Gökyüzünde 1060 derece karelik bir alanı kaplar ve en büyükler arasında 9. sırada bulunur. +25 derece ile -90 derece arasındaki enlemlerde görülebilir.
IAU tarafından kabul edilen üç harfli kısaltılmış adı “Cen” dir. Gezegenleri olan 11 yıldıza sahiptir. En parlak yıldız Alpa Centauri’ dir. Bu yıldız aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 4.yıldızdır. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızı olan Beta Centauri ise gökyüzündeki en parlak 10.yıldızdır. IAU tarafından onaylanmış 10 yıldız içerir. Adları; Dofida, Hadar, Menkent, Nyamien, Proxima Centauri, Rigil Kentaurus, Toliman ve Uklun’dur.
Ana Yıldızları:
Alpha Centauri: geleneksel adı “Rigil Kentaurus” dir. Arapça adı “Erboğa’nın Sağ Ayağı” anlamına gelir. Çoban takımyıldızındaki Arcturus’ dan sadece biraz daha soluktur. Alpha Centauri Güneş sistemimize en yakın yıldız sistemidir. Komşu yıldızımız Alpha Centauri A ve B bileşini bulunan bir çift yıldız olması yanısıra Alpha Centauri C ile birlikte ele alındığında üçlü yıldız sisteminin bir parçası olarak değerlendirilir.
Alpha Centauri A ve Alpha Centauri B, Centaurus ’un en parlak iki yıldızı olduğundan yeryüzünden çıplak gözle bakıldığında tek bir yıldızmış gibi görünür. Alpha Centauri C (Proxima Centauri) daha küçük ve soluk kırmızı bir cüce olduğundan yeryüzünden ancak dürbünle bakıldığında görülebilir.
Alpha Centauri A: Takımyıldızın en parlak yıldızı aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 4.yıldızdır. Güneş ile aynı tipte sarı renkli ana kol bir yıldızdır. Gökyüzünde Sirius ve Canopus’tan sonra en parlak 3.yıldız olarak görülür.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: A=0.01
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: A=4.38
Dünyaya uzaklığı:4.37 ışık yılı
Alpha Centauri B: geleneksel adı “Toliman” dır. Arapça adı “Devekuşları” anlamına gelir. Centaurus’un sağ ayağını işaretler. Güneşten biraz daha küçük turuncu renkli ana kol bir yıldızdır. Gökyüzündeki en parlak 21.yıldız olup, Aslan burcundaki Regulus yıldızından biraz daha parlaktır. Çevresinde dönen Dünya benzeri bir gezegen vardır ancak yaşama elverişli değildir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 1.35
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 5.87
Dünyaya uzaklığı:4.37 ışık yılı
Alpha Centauri C: diğer adı “Proxima Centauri” dir. Centauri’nin sağ ayağını işaretler. Yıldızın bu adı Dünyaya en yakın tek yıldız olmasından kaynaklanmıştır. Kırmızı renkli Alpha Centauri C Güneşten küçük, Jüpiter’den büyük kırmızı bir cücedir. Alpha AB ile görsel bir çift oluşturur. Yörüngesinde döndüğüne inanılan en az 3 gezegeni, vardır.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 10.43- 11.05
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 15.44
Dünyaya uzaklığı: 4.09 ışık yılı
Beta Centauri: geleneksel adı “Hadar” dır. Arapça adı “Yerleşilmiş Bölge” anlamına gelir. Latince adı ise “Agena” olup “diz” anlamına gelir. Erboğa figürünün sol ayağını işaretler. İkili yıldız sistemine ait mavi-beyaz renkli dev bir yıldızdır. Takımyıldızın en parlak 2.yıldız ve gökyüzündeki en parlak 10.yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarına dahil olup, yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 0.61
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -4.79
Dünyaya uzaklığı: 392.02 ışık yılı
Theta Centaurus: geleneksel adı “Menkent” dir. Arapça adı “omuz” anlamına gelir ve Centaurus ‘un omuzunu işaretler. Çoklu yıldız sistemine ait turuncu-kırmızı renkli dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarını oluşturur. Takımyıldızın en parlak 4.yıldızıdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.06
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.78
Dünyaya uzaklığı:58.82 ışık yılı
Gamma Centaurus: geleneksel adı “Muhlifain” dır. Arapça adı “Anlaşamayan İki” anlamına gelir. İkili yıldız sistemine dahil, mavi-beyaz renkli altdev bir yıldızıdır. Takımyıldızın en parlak 5.yıldızı olup ana hatlarını oluşturur ve yeryüzünden çıplak gözle görülür.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.2
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -0.80
Dünyaya uzaklığı:130.15 ışık yılı
Zeta Centaurus: geleneksel adı “Alnair” dir. Arapça adı “Parlayan” anlamına gelir. Erboğa’nın gövdesindeki parlak yıldızı işaretler. Mavi renkli spektroskopik ikili bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.55
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.79
Dünyaya uzaklığı:381.92 ışık yılı
Delta Centaurus: Mandarin dilinde adı “Ma Wei” olup “Atkuyruğu” anlamına gelir. Erboğa figüründeki 3.yıldızı işaretler. Çoklu yıldız sistemine ait mavi renkli altdev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.58
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.94
Dünyaya uzaklığı: 414.97 ışık yılı
Kappa Centauri: Mandarin dilindeki adı “Ke Kwan” olup “İmparatorluk Muhafızlarının 3.yıldızı” anlamı taşır. İkili yıldız sistemine ait, mavi renkli altdev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olmayıp sadece sınırları dahilindedir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 3.13
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.22
Dünyaya uzaklığı:383.27 ışık yılı
Dofida Star: takımyıldızın ana hatlarını oluşturmaz anacak sınırları dahilinde kalır. Sarı renkli ana kol bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülmez. 2019 yılında IAU’nun düzenlediği bir yıldıza ve onun yörüngesinde dönen gezegene bir ad verme yarışmasında bu yıldız Endonezya’ya tahsis edilmiştir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 7.17
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 4.27
Dünyaya uzaklığı:123.83 ışık yılı
Nyamien Star: diğer adı “WASP-15” dir. Güneşten daha büyük ve daha sıcaktır. Yörüngesinde dönen bir gezegene sahiptir. Adı “WASP-15 b” dir. IAU’nun düzenlediği bir yıldıza ve onun yörüngesinde dönen gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Fildişi Sahili’ne tahsis edilmiştir. Yıldız Akan mitolojisinde yüce yaratıcı ilaha ithaf edilmiştir. Yörüngesinde dönen gezegen de dünya tanrıçası “Asye” ye ithaf edilmiştir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 10.9
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: ?
Dünyaya uzaklığı: 930.10 ışık yılı
Uklun Star: diğer adı “HD 102117” dir. Güneşten daha yaşlı olan bu yıldız takımyıldızın ana dizi yıldızıdır. Yeryüzünden görülebilmesi için teleskoba ihtiyaç vardır. IAU’nun düzenlediği bir yıldıza ve onun yörüngesinde dönen gezegene bir ad verme yarışmasında bu yıldız Pitcairn Adaları’na tahsis edilmiştir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 7.47
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 4.48
Dünyaya uzaklığı:129.2 ışık yılı
Ayrıca Erboğa takımyıldızı içinde Epilson Centauri, Eta Centauri, Nu Centauri, BPM 37093 yıldızları da sayabiliriz. Yörüngesinde dönen en az bir gezegen bulunmaktadır.
Derin Gökyüzü Nesneleri (Deep Sky Objects):
1)Centaurus A (NGC5128): Erboğa A gökyüzündeki en parlak 5.gökada ve Güneş sistemimize en yakın radyo gökadalarından biridir. Merkezinde süper kütleli bir karadelik bulunduğu tahmin edilmektedir.
2)Omega Centauri (NGC 5139): Omega Erboğa küresel yıldız kümesidir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir. İlk önce Ptolemy tarafından listelenmiş, ardından 1677 yılında Edmond Halley tarafından bir Nebula olarak listelenmiş ve en son olarak da İngiliz astronom J. F. William Herschel tarafından yıldız kümesi olarak keşfedilmiştir. Merkezinde bir kara delik olduğu sanılmaktadır.
3)NGC 4945: Erboğa alt gurubundaki en parlak 2.gökadadır.
4)NGC 4650A: Bir kutup halkası gökadasıdır.
5)The Blue Planetary- NGC 3918: Mavi gezegenimsi bir bulutsudur.
6) NGC 4622: Bir sarmal gökadadır.
7)NGC5090+ NGC 5091: çarpışma ve birleşme sürecindeki bir gökada çiftidir.
8)NGC4696: Eliptik bir gökadadır.
9)NGC 5253: Düzensiz bir gökadadır.
10) NGC 5408: Düzensiz bir gökadadır.
11)NGC4603: Sarmal bir gökadadır.
12)NGC 5291: Çarpışma halkasıyla çevrelenmiş etkileşim halindeki gökadalardan oluşan bir sistemdir.
Meteor Yağmurları: Takımyıldızla ilgili bilinen 3 meteor yağmuru vardır.
1) Alfa Centaurids: 28 Ocak 21 Şubat tarihleri arasında meydana gelir. Zirve tarihi 7 Şubattır.
2) Omicron Centaurids: Ocak sonu ile şubat ortası meydana gelir. Zirve tarihi 11 Şubattır.
3)Theta Centaurids: 12-14 Şubat tarihleri arasında meydana gelir. Zirve tarihi 14 Şubattır. Yalnızca Güney yarımküreden görülebilir.
Kurt (Lupus) Takımyıldızı
Kurt (Lupus) Takımyıldızı Herkül Ailesine mensuptur. Güney Yarımkürenin 3. çeyreğinde yer alır. En büyükler arasında 46. sırada yer alır. Gece gökyüzünde 334 derece karelik bir alanı kaplar. +35 derece ile -90 derece enlemlerde görülebilir. Erboğa ile Akrep takımyıldızları arasında bulunur.
İlk olarak 2.yüzyılda Ptolemy tarafından listelenmiştir. Eski bir takımyıldız olmasına rağmen herhangi bir efsane ile ilişkilendirilmez. IAU tarafından kısaltılmış üç harfli adı “Lup” dur. Kurt (Lupus) takımyıldızı gezegeni olan 2 yıldıza sahiptir. Takımyıldızın en parlak yıldızı “Alpha Lupi” dir. Resmi olarak adlandırılmış bir yıldız içermez.
Ana Yıldızları:
Alpha Lupi: takımyıldızın en parlak yıldızıdır. Mavi-beyaz renkli dev bir yıldızdır. Beta Cephei değişkeni olarak sınıflandırılır.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.30
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.83
Dünyaya uzaklığı: 547.90 ışık yılı
Beta Lupi: takımyıldızın en parlak 2.yıldızı olup bu da Alpha Lupi gibi Beta Cephei değişkeni olarak sınıflandırılır. Mavi beyaz renkli dev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.68
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.35
Dünyaya uzaklığı: 523.27 ışık yılı
Gamma Lupi: takımyıldızın en parlak 3.yıldızıdır. İkili yıldız sistemine ait, mavi-beyaz renkli altdev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.
Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.78
Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.42
Dünyaya uzaklığı 566.96: ışık yılı
Ayrıca Kurt Takımyıldızı içinde Delta Lupi, Epsilon Lupi, Zeta Lupi, Eta, İota Lupi, Phi Lupi, Pi Lupi, KT Lupi (114 G.Lupi), Tau Lupi,1 Lupi, Nu Lupi, GQ Lupi, RU Lupi, Lupus TR-3 yıldızları da yer alır.
Derin Gökyüzü Nesneleri (Deep Sky Objects):
1)NGC 5986: Küresel bir yıldız kümesidir.
2)Retina Nebula-IC 4406: Retina bulutsusu, takımyıldızın batı sınırına yakın bir gezegenimsi bulutsudur.
3)SN 1006: tarihi bir süpernovadır.
4)NGC 5822: Açık yıldız kümesidir.
5) NGC 5824: Küresel yıldız kümesidir.
6)NGC 5749: Açık yıldız kümesidir.
7)NGC 5882): Gezegenimsi bir bulutsudur.
8)NGC5927: Küresel yıldız kümesidir.
Meteor Yağmurları: takımyıldızla ilişkili bir meteor yağmuru yoktur.
Dipnot:
(1) Centaurus ’un sembolü Yay takımyıldızına benzese de Yay takımyıldızıyla karıştırılmamalıdır. Yunan ve Roma mitolojilerinde Erboğa (Centaurus) Takımyıldızı yarı insan yarı at olan efsanevi yaratık Centaur ile ilişkilendirilir. Takımyıldızın kesin olarak hangi Centaur’u temsil ettiği belli değildir ancak çoğunlukla Herkül, Peleus, Aşil ve Perseus’a hocalık yapan Chiron ile ilişkilendirilir. Centaur’un kökeni Babil’in Bizon adam (Mul.Gud.Alım) olarak adlandırdıkları takımyıldız ile bağlantılıdır. Babil’in Güneş tanrısı Utu (Şamas) ile ilişkilendirilir.
(2) Lupus takımyıldızı eskiden Erboğa takımyıldızının bir parçasıydı. Centaur tarafından kurban edilen ve kazığa oturtulan bir hayvanı temsil ediyordu. Genellikle de Centaur onu Sunak (Ara) takımyıldızına doğru tutarken tasvir edilir. Rönesans döneminde kurtla özleştirilmiştir.
Kaynakça:
1) http://www.constellation-guide.com- Centaurus & Lupus Constellation
2) Wikipedia - Centaurus & Lupus Constellation
3) http://www.theskylive.com- Centaurus & Lupus Constellation
4) https:// www.unıversequide.com- Centaurus &Lupus Constellation
5) Mustafa Pultar- Yıldız Adları Sözlü
Yorum Yazın