“İki nesne harab etti cihanı,

Biri Yemen’in kahvesi, diğeri Rum’un duhanı” (1)

İlk kahve tiryakileri tasavvuf çevrelerinde oluşmuştur. Kahvenin zihin açıcı ve uyku giderici özelliğinden ötürü dervişler uzun süren zikir meclislerinde kahve içerek zinde kalmışlardır.

Tiryakilerin kendi damak zevklerine hitap edecek şekilde harmanlanan kahve içme alışkanlıkları vardır. Kahveyi harmanlamak başlı başına bir sanattır. Bu nedenle tiryakiler çekirdek kahvelerini güven duydukları tahmisçilerden alır, kavrulmasından çekilmesine ve pişirilmesine kadar bütün aşamaları ya evde kendileri yapar ya da işin ehline yaptırırlar.

Esas olan tiryakinin kendi kahvesini kendisinin pişirmesidir. Bu her zaman mümkün olamadığında tiryaki kahvesini marifetli bir elden veya alıştığı mekânda içmeyi yeğler. Eskiler sade kahve içmeyeni kahve tiryakisi olarak kabul etmezler.

Koku hafızası güçlü olanlar her şeyin kokuyla başladığını bilirler. Kahve kokusu etrafa yayıldığında tiryakiyi peşi sıra sürükler. Tiryaki kahve içmekten aldığı hazzı ve doyumu kendine has bir şekilde formüle eder;

“Bir yudum kahve= bir şişe serum”

Kahveyi ister yalnız için ister biriyle birlikte için o güçlü serum etkisi kanınıza karıştığında bambaşka evrenlerle bağlantı kurarsınız.

Dünyada en fazla rağbet gören içecek kahvedir. Her ne kadar farklı usullerde hazırlansa da hangi coğrafyaya ayak basarsanız basın sizi ilk olarak kahve selamlar. Mis gibi kokusu ve eşsiz tadıyla sizi sarıp sarmalar. Tartışmasız kahve evrenseldir…

Kuru Kahveci Mehmet Efendi ve Mahdumlarının özdeyişi bu değeri tescil eder;

“Türk Kahvesi Türklerin Dünyaya Hediyesidir” (2)

Kahvenin dostlukları pekiştirici ve muhabbeti güçlendirici etkisi yüksektir. Maharetle pişirilen ve kâğıt gibi incecik porselen fincanlarda size sunulan Türk kahvesi bir şaheserdir.

Türkler misafirlerine kahve ikram ederler. Çünkü kahve dostluk nişanesidir. Bu konuda dilimize yerleşmiş bir deyiş mevcuttur;

“Gönül ne kahve ister ne kahvehane,

Gönül sohbet ister kahve bahane” (3)

Halka mal olmuş bu deyiş her ne kadar dostluk ve sohbetten dem vurup kahveyi bahane gibi gösterse de işin aslı böyle değildir.

Bir tiryaki için kahve “kuru bir bahane” değil, “esaslı bir katalizör” dür. Çünkü kahve kişinin duygu ve düşüncelerini katalize ederek sohbeti şekillendirir. İlişkilere renk, ortama ahenk katar. Kahve sıkı bir bağ kurucudur. Kişilerle, dünyayla, evrenle hatta görünmeyen alemlerle aranızda bağ tesis eder…

Kahve veya tütün tiryakiliği bazen katalizör zehirlenmesine yol açabilir ama şu fani dünyada yan etkisi olmayan ne var ki? Tükettiğiniz bir şeyin yan etkisi ana etkiyi ortadan kaldıracak kadar baskın değilse ne gam!

Tiryakinin şiarı bellidir;

“Alemde hep tiryak olacak değil ya zehir de lazım” (4)

Kahve tiryakisinin odağı kahvenin ana etkisidir. Bu nedenle kalp çarpıntısı, kaçıp giden uyku, asabiyet onun için sadece yan etkiden ibarettir. Kahvenin mis gibi kokusu, eşsiz tadı ve muazzam hazzı var olduğu sürece tiryaki için küçük zararlar dikkate şayan değildir.

Hazır yeri gelmişken değinmekte yarar var çoğunlukla “tiryakilik” ile “bağımlılık” birbirine karıştırılır. Oysa ikisi aynı şey değildir. Tiryakilik güçlü bir alışkanlığa vurgu yaparken bağımlılık bir hastalığa işaret eder.

Tiryaki düşkün olduğu maddeyi bile isteye severek tüketirken, bağımlı kişi iradesine hâkim olmakta zorlandığından bağımlılık geliştirdiği maddenin esiri olur.

Neticede halis kahve ve tütün öldürse öldürse tiryakiyi keyiften öldürür…

İnce bir zevkin mahsulü olan geleneksel Türk Kahvesinin saltanatını hoş bir deyiş ile noktalayalım;

“Hoş geldin ey zübde-i alem ve şöhret-i beni âdem,

 Senin vücudun cihana kadem basalı bizim yerimiz kalmadı” (5)

Bir sonraki bölümde “Bir Müstesna Kahve Tiryakisi” başlıklı yazımıza yer vereceğiz.

Dipnot:

(1) Ünver’den alıntı- Türk Kahvesi-Kemalettin Kuzucu-M.Sabri Koz

(2) Tarihin Arka Odası-Murat Bardakçı/Habertürk Tarih Dergisi

(3) Anonim söz- Türk Kahvesi-Kemalettin Kuzucu-M.Sabri Koz

(4) Feriduddin Attar- Mantık Al-Tayr

(5) Fatma Yılmaz Büyükkarcı’dan alıntı/ Türk Kahvesi-Kemalettin Kuzucu-M.Sabri Koz

Kaynakça:

1) Tanede Saklı Keyif Kahve- Yapı Kredi Yayınları (Muhtelif Yazarlar)

2) Türk Kahvesi- Kemalettin Kuzucu- M.Sabri Köz

3) Kahve ve Sağlık – Prf.Dr.Hamdi Akan